Nadciśnienie tętnicze - leczenie [Porady lekarza]

Nadciśnienie tętnicze to choroba, która dotyczy ponad 25% dorosłych. Często na jej tle rozwijają się inne schorzenia, np. udar mózgu czy zawał serca. Na czym w ogóle polega ta nadciśnienie, jak je rozpoznać, kiedy iść do lekarza, a kiedy wezwać karetkę?

Co to jest nadciśnienie tętnicze?

O prawidłowym ciśnieniu tętniczym mówimy wtedy, gdy wartości skurczowego ciśnienia tętniczego są mniejsze od 140mmHg, a rozkurczowego mniejsze od 90mmHg. Jeśli podczas pomiaru zaobserwujesz, że Twoje ciśnienie skurczowe jest równe lub większe od 140mmHg i/lub (!) ciśnienie rozkurczowe równe lub większe 90mmHg, to możesz rozpoznawać u siebie nadciśnienie tętnicze.

Nie bez przyczyny postawiłam wykrzyknik obok słowa „i/lub” – jeśli podwyższone są jedynie wartości ciśnienia skurczowego lub rozkurczowego, to świadczy to o izolowanym nadciśnieniu skurczowym lub podwyższonym ciśnieniu rozkurczowym.

Wartość ciśnienia, jaką podano Ci w gabinecie lekarskim podczas pomiaru, możesz porównać z poniższymi tabelami.

Podział nadciśnienia tętniczego i jego przyczyny

Nadciśnienie tętnicze możemy podzielić na pierwotne i wtórne.

Nadciśnienie wtórne

Powstaje w następstwie innych chorób lub zaburzeń innych narządów i układów.

Głównymi przyczynami wtórnego nadciśnienia tętniczego są:

• choroby nerek: m.in. miąższowe, naczyniowe, guzy wydzielające w nadmiarze reninę (hormon i enzym odpowiadający za wzrost ciśnienia)
• choroby gruczołów wydzielania wewnętrznego: m.in. hiperaldosteronizm pierwotny (zespół Conna), hiperkortycyzm (zespół Cushinga), guz chromochłonny, zaburzenia funkcji tarczycy, akromegalia, zespół rakowiaka
• choroby układu nerwowego: m.in. zwiększone ciśnienie wewnątrzczaszkowe, różne zespoły neurologiczne
• zwężenie cieśni aorty
• stan przedrzucawkowy, rzucawka
• ostry stres: m.in. oparzenia, stan po dużych zabiegach operacyjnych, hipoglikemia, alkoholowy zespół abstynencyjny
• zespół bezdechu sennego
• leki: lista jest długa, ale warto wspomnieć o tych, które stosowane są powszechnie, np. sympatykomimetyki (też te stosowane przy leczeniu zaburzeń drożności nosa), kortykosterydy, niesterydowe leki przeciwzapalne (m.in. Polopiryna, Aspiryna, Diclofenak, Ibuprofen), preparaty z lukrecji czy doustne środki antykoncepcyjne
• substancje toksyczne: narkotyki (amfetamina, kokaina), alkohol, nikotyna, metale ciężkie

Pierwotne nadciśnienie tętnicze

Przyczyną pierwotnego nadciśnienia są różne czynniki genetyczne i środowiskowe, które zaburzają funkcję jednego lub kilku układów odpowiadających za regulację ciśnienia tętniczego krwi.

Czynnikami ryzyka wpływającymi na jego rozwój są:

• nadmierne spożycie soli
• otyłość, zwłaszcza brzuszna
• mała aktywność fizyczna
• stres psychiczny (zwiększenie napięcia układu współczulnego)

Nadciśnienie tętnicze krwi: objawy

Zwykle nadciśnienie tętnicze nie daje objawów, co niestety jest zwodnicze i może uśpić Twoją czujność. Kiedy ciśnienie krwi staje się bardzo wysokie, a Twój organizm nie jest do tego przyzwyczajony, wskazówką, że coś jest nie tak, mogą być: bóle głowy, zaburzenia widzenia, zawroty głowy, zaburzenia snu czy łatwe męczenie się.

Na skutek nieleczonego nadciśnienia te dolegliwości mogą się nasilić, a obok nich mogą pojawić się inne, szczególnie po rozwinięciu się powikłań narządowych, takich jak:

• przerost lewej komory
• nasilenie lub przyspieszenie rozwoju miażdżycy i tym samym zwiększenie ryzyka m.in. zawału serca, udaru mózgu, ale też zaburzeń funkcji nerek (np. miażdżycy tętnic nerkowych) czy nasilenia niedokrwienia nóg
• rozwarstwienie aorty
• zmiany w naczyniach siatkówki

Przy nadciśnieniu wzrasta ryzyko zgonu z przyczyn naczyniowych.

Nadciśnienie tętnicze krwi: diagnostyka w gabinecie lekarskim i w domu

Podczas diagnostyki nadciśnienia tętniczego lekarz mierzy się ciśnienie, ustala  jego przyczynę,  (czy jest pierwotne czy wtórne), ocenia ryzyko sercowo-naczyniowe, sprawdza, czy są już obecne powikłania narządowe i czy istnieją inne choroby towarzyszące.

Pomiary ciśnienia tętniczego będą wykonywane w gabinecie lekarskim (tu należy pamiętać o tzw. „efekcie białego fartucha”) oraz w warunkach domowych.

Jak prawidłowo zmierzyć ciśnienie?

Trzeba wykonywać co najmniej 2 pomiary rano (na czczo, a w razie już wdrożonej terapii przed przyjęciem stosowanego leku) i co najmniej 2 pomiary wieczorem (przed kolacją).Zanim lekarz postawi ostateczną diagnozę i rozpozna chorobę, jeszcze przed rozpoczęciem leczenia, należy powtarzać takie pomiary przez tydzień, a w przypadku długotrwałej obserwacji przez tydzień, co 3 miesiące.

Jakie badania trzeba wykonać przy nadciśnieniu tętniczym?

Lekarz, aby uzupełnić diagnozę, może zlecić Ci wykonanie kilku podstawowych badań:

• biochemicznych, takich jak: morfologia, stężenie w surowicy sodu, potasu, glukozy (na czczo), kreatyniny i GFR (wskaźnik przesączania kłębuszkowego), kwasu moczowego, cholesterolu całkowitego, HDL, LDL, trójglicerydów
• badanie ogólne moczu oraz ocenę ilości białka w moczu (Pierwszym objawem upośledzenia czynności nerek to obecność albuminy w moczu)
• EKG

Dalsze badania zostaną Ci zlecone w razie konieczności poszerzenia diagnostyki, sprawdzenia, czy nadciśnieniu nie towarzyszą inne schorzenia i czy nie pojawiły się już powikłania narządowe.

Nadciśnienie tętnicze: leczenie

Zanim lekarz dobierze dla Ciebie odpowiednią formę leczenia, weźmie pod uwagę wszystkie pomiary ciśnienia tętniczego, występowanie powikłań narządowych, Twój wiek i choroby współistniejące.

Aby wspomóc terapię, możesz zmienić swój styl życia i:

• zmniejszyć spożycie soli poniżej 5g na dobę (łyżeczka)
• zwiększyć aktywność fizyczną
• w razie otyłości zredukować masę ciała

Nadciśnienie: leki

Leczenie nadciśnienia polega na zastosowaniu odpowiedniego leczenia farmakologicznego. Istnieje wiele leków, które pomagają obniżyć ciśnienie. Po przeprowadzeniu odpowiednich badań lekarz dobierze dla Ciebie odpowiednie z nich. Zwykle leczenie rozpoczyna się jednym lekiem w małej dawce. W razie konieczności dodaje się drugi lek lub rzadziej zmienia na lek z innej grupy. U większości pacjentów stosuje się dwa lub trzy leki na nadciśnienie z różnych grup (w niektórych przypadkach może być ich więcej).

Kiedy zaczniesz już przyjmować leki, lekarz zaplanuje wizyty kontrolne co 2-4 tygodnie. Po zmianie schematu leczenia będą się one odbywały zwykle co 4 tygodnie. Natomiast po ustabilizowaniu ciśnienia za pomocą leków lekarza będziesz odwiedzać znacznie rzadziej,  mniej więcej co 3 miesiące.

Stany pilne i naglące związane z nadciśnieniem tętniczym

Kiedy ciśnienie tętnicze nagle rośnie, ale nie towarzyszą mu postępujące powikłania narządowe, mówimy o stanie pilnym. Wysokimi objawami są bóle głowy, krwawienie z nosa czy znaczny niepokój. W takim wypadku zgłoś się na oddział obserwacyjny izby przyjęć lub SOR, gdzie po doraźnym leczeniu i kilku godzinach obserwacji i normalizacji ciśnienia, zostaniesz wypisana. W ciągu kilku najbliższych dni powinnaś zgłosić się do kontroli do swojego lekarza lub do poradni Podstawowej Opieki Zdrowotnej (POZ).

Stany naglące to już sytuacje zagrożenia zdrowia lub nawet życia. W takim przypadku musisz szybko obniżyć ciśnienie, aby uniknąć poważnych następstw, np. encefalopatii nadciśnieniowej, krwawienia wewnątrzczaszkowego, zawału serca, ostrej niewydolności serca z obrzękiem płuc czy rozwarstwienie aorty.  Kiedy ciśnienie tętnicze osiąga wartości powyżej 180/120 mmHg, Ty lub ktoś z Twoich bliskich musi zadzwonić po karetkę. Zwykle w takim wypadku trafisz na oddział intensywnej terapii.

Podsumowanie - warto zapamiętać

1. Nadciśnienie tętnicze rozpoznaje się, gdy jego wartości z dwóch lub większej ilości pomiarów wykonanych minimum dwóch wizyt w gabinecie lekarskim wynosiło ≥ 140/90 mmHg.
2. Pomiary ciśnienia w domu bardzo pomagają ustalić rozpoznanie, a później ułatwiają odpowiednią modyfikację rodzaju leczenia, jak i dawek leków. Dodatkowo pozwalają odróżnić faktyczne nadciśnienie tętnicze od „efektu białego fartucha”.
3. Pierwotne nadciśnienie tętnicze krwi rozpoznaje się po wykluczeniu wtórnego.
4. Profilaktyczne pomiary nadciśnienia tętniczego krwi (tzn. u wszystkich ludzi dorosłych, nie leczonych z powodu z jego powody) należy wykonywać przynajmniej raz w roku, niezależnie od wcześniejszych wartości ciśnienia.